کلیاتی در خصوص وسایل ارتباط جمعی در برزیل

الف)رسانه در برزیل:

          فعالیت رسانه ها در برزیل طبق قانون اساسی آزاد می باشد اما این آزادی در مقام عمل، علاوه بر مقررات داخلی ایجاد شده توسط سازمانهای رسانه ای، از سوی منافع خارج از رسانه (عمدتاً منافع قدرتهای اقتصادی و نفوذ سیاسی) نیز محدود می شود. اولین نکته مهم وجود حاکمیت معدودی از ثروتمندان بر رسانه های برزیل است.  عمده جریان های رسانه های برزیل به خانواده ها یا سیاستمدارانی که خطوط سرمقالات را در دست دارند، متعلق بوده و اغلب منافع شخصی و گروهی خود را دنبال کرده و در انتقاد از رقبای سیاسی و اقتصادی خود بی محابا عمل می کنند.

 نکته دوم در خصوص بکارگیری بودجه عمومی در تبلیغات رسانه ای توسط دولت و وابسته بودن بخشی از رسانه ها به بودجه دولتی می باشد. طبق یک گزارش منتشر شده در سال 2015، دولت برزیل در سال 2014 حدود 700 میلیون دلار برای تبلیغات در رسانه ها هزینه نموده است. طبق گزارش روزنامه فولیا، دولت برزیل در سال 2012 بیش از 70 درصد بودجه تبلیغاتی خود را به ده رسانه خاص اختصاص داده بود. در سال 2014 حدود 3/3 میلیون دلار برای رسانه های جایگزین ( وبلاگ ها و سایت های اینترنتی ) هزینه نمود.

سومین نکته مهم، فقدان قانون مطبوعات در این کشور است. قانون مطبوعات برزیل که در سال 1967 به تصویب رسیده بود (تدوین شده در دوره پیش از دموکراسی) در تاریخ 30 آوریل 2009 توسط دادگاه عالی فدرال لغو گردید واز آن زمان تاکنون، حاضر برزیل فاقد قانون مطبوعات می باشد. مجموعه نکات یادشده، عرصه فعالیت های رسانه ای در برزیل را پیچیده نموده و با آزادی های بی حد و حصر در بخش هایی خاص، حتی آزادی بیان در مفهوم غربی آنرا مورد مناقشه قرار می دهد.

بر اساس گزارش انجمن رادیو و تلویزیون برزیل ABERTخشونت علیه رسانه ها در برزیل در سال 2016 میلادی در مقایسه با سال قبل از آن 65 درصد رشد داشته و برزیل را به یکی از مخاطره آمیزترین کشورهای جنوب آمریکا برای خبرنگاران تبدیل نموده است. اگر چه تعداد خبرنگاران به قتل رسیده از هشت نفر در سال 2015 به دو مورد در سال 2016 کاهش یافته اما موارد نقض آزادی بیان در برزیل از 116 به 192 افزایش داشته و 261 نفر و رسانه را تحت تاثیر مستقیم قرارداده است. رتبه آزادی مطبوعات در برزیل نیز در سال 2016 با 5 رتبه کاهش ، 104 جهان بوده است. تهدید، حمله فیزیکی در طول تظاهرات و قتل ، برزیل را به یکی از خشونت آمیزترین کشورهای جهان برای خبرنگاران تبدیل نموده است.

 

 ب)دسته بندی رسانه های برزیلی:

 

1- بنگاه های رسانه ای:

بنگاه های رسانه ای برزیل که دارای اهداف اقتصادی و نیز دارای رویکرد سیاسی می باشند (دارای شدت وضعف در رسانه های مختلف) برخوردار از توان بسیار زیاد اقتصادی و امکانات گسترده بوده و توان جریان سازی و ایجاد موج رسانه ای در افکار عمومی را دارند. رسانه های بزرگ برزیل به لحاظ رویکرد سیاسی – اجتماعی در طیف «راستگرا» قرار داشته و عمدتا رسانه «زرد» محسوب می شوند. شبکه های تلویزیونی توجه خاصی به برنامه های «سرگرمی- تفریحی» و برنامه هائی با تمرکز بر انعکاس روزمره «حوادث و جنایات بوقوع پیوسته در جامعه» داشته و بینندگان بسیار زیادی دارند.

برزیل پنجمین کشور دنیا است که تلویزیون به آن راه پیدا کرد اما از همان ابتدا در سال 1950 شبکه های تلویزیونی متعلق به بخش خصوصی بوده و بدون نظارت فعالیت داشته اند لذا برزیل دارای بزرگترین شبکه تلویزیونی تجاری دنیا می باشد. شبکه تلویزیونی تی وی برازیل بعنوان اولین شبکه عمومی در سال 2007 راه اندازی گردیده است. شبکه های تلویزیونی کابلی نیز کار خود را از سال 1995 آغاز نموده اند اما بدلیل بالا بودن هزینه اشتراکش آنها، تنها ده میلیون خانوار (30 میلیون بیننده) از شبکه های کابلی استفاده می کنند . بازار تلویزیون کابلی در برزیل تقریباً انحصاری بوده و دو شرکت sky و Net متعلق به بنگاه گلوبو 70 درصد بازار را در انحصار خود دارند. شرکت های دیگر نظیر OI- Vivo-Claro-Gvt و .... هر کدام درصد کمی از بازار را در اختیار دارند.

در حال حاضر 46 کانال تلویزیونی رایگان و 40 کانال ماهواره ای - کابلی و 75 کانال چند ملیتی در برزیل به پخش برنامه مشغول هستند. کانال های آنالوگ  هم طی برنامه مدونی تا سال 2030 جای خود را به کانال های دیجیتالی خواهند داد.

مهمترین تلویزیون های برزیل در این گروه جای می گیرند که به ترتیب اهمیت شامل موارد ذیل هستند:

1- شبکه تلویزیونی گلوبو (Globo) که قدرتمندترین ، پر نفوذ ترین و مسلط ترین رسانه در برزیل بوده و گسترده ترین امکانات را در اختیار دارد. بنگاه رسانه ای گلوبو علاوه بر شبکه تلویزیونی، رادیویی و روزنامه ها ،دارای  شبکه های کابلی تلویزیونی خاص خود می باشد.

2- شبکه تلویزیونی رکورد (Record) که مالک آن یک کشیش اوانجلیک می باشد در سال های اخیر رشد زیادی داشته و به نوعی جایگاه دوم را در بین تلویزیون های برزیل (پس از شبکه گلوبو) از آن خود کرده است.

3-  شبکه اس.ب.ت (SBT). مالک این شبکه سیلویو سانتوس می باشد. این شبکه با شعار «شادترین تلویزیون برزیل» تلاش دارد عمدتاً برنامه های شاد و تفریحی را برای بینندگان خود پخش کند.

4- شبکه تلویزیونی هجی (Rede) و شبکه تلویزیونی بانجی (Bande) نیز به نوعی شبکه های  Comercial    محسوب می شوند که هر کدام بخشی از یک بنگاه اقتصادی می باشند.

بر اساس آمار سال 2010 تعداد 4056 نشریه در برزیل منتشر می گردد که از این تعداد 652 مورد روزنامه می باشد. مهمترین روزنامه های برزیلی که در مجموعه بنگاه های رسانه ای قابل معرفی می باشند به ترتیب اولویت شامل موارد ذیل هستند:

1-    روزنامه فولیا د سان پائولو: این روزنامه با تیراژ 286000 نسخه در روز پرتیراژ ترین روزنامه برزیل است. مرکز اصلی این روزنامه در شهر سان پائولو قرار دارد و در شهرهای دیگر دفتر دارد. این روزنامه تنها روزنامه برزیلی بود که مدت سه سالدر تهران دفتر داشت.

2-   روزنامه او استادو د سان پائولو: با 263000 نسخه، دومین روزنامه بعد از فولیا می باشد. رقابت زیادی بین این دو روزنامه وجود دارد. مرکز این روزنامه نیز در شهر سان پائولو می باشد.

3-    روزنامه او گلوبو: این روزنامه 256000 نسخه تیراژ داشته و در شهر ریو قرار دارد. این روزنامه جزو بنگاه گلوبو می باشد.

4-   روزنامه کهئیو: مهمترین روزنامه پایتخت با 56300 نسخه در روز می باشد.

 ب)مهمترین مجلات برزیل:

هفته نامه وجا: هفته نامه وجا با 000/200/1 نسخه ، مهمترین و پرتیراژترین هفته نامه برزیل و سومین نشریه پر تیراژ در دنیا می باشد. این نشریه راستگرا و منتقد جدی دولتهای چپ لولا داسیلوا و جیلما روسف بود. دو مجله اپوکا و ایستوئه نیز در مراتب بعدی قرار دارند.

 

ج: رسانه های بخش عمومی:

رسانه های بخش عمومی (Public) آن دسته از رسانه ها را شامل می شود که از بودجه بخش عمومی و دولتی تامین مالی  شده و غیر تجاری می باشند. این دسته از رسانه ها مجاز به پذیرش و پخش آگهی تلویزیونی نیستند . هر یک دارای کارکردهای خاص خود می باشند که عمدتا کمک به افزایش سطح آگاهی های جامعه در بخش های مختلف می باشد.

تلویزیون TV Brasil شبکه تلویزیونی بخش عمومی (غیر خصوصی و غیر دولتی) می باشد که با بودجه عمومی اداره می شود. این تلویزیون، به لحاظ جایگاه و مدیریت و ساختار، شبیه ترین تلویزیون به صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران  است با این تفاوت که آگهی تبلیغاتی پخش نمی کند. ایجاد همبستگی اجتماعی، افزایش سطح فرهنگ عمومی و آموزش، از مهمترین اهداف این تلویزیون می باشد.

شبکه تلویزیونی NBR شبکه تلویزیونی دولت فدرال برزیل است که دولت از طریق آن، فعالیت ها و اقدامات خود را ارائه کرده و تلاش دارد ارتباط بین وزرا و مقامات دولتی با مردم را از طریق این تلویزیون فراهم نماید.

هر کدام از قوا در برزیل دارای تلویزیون خاص خود می باشند که از محل بودجه عمومی اداره می شوند. تلویزیون TV Senado متعلق به مجلس سنا، تلویزیون TV Camara متعلق به مجلس نمایندگان و تلویزیون  TV Justicaمتعلق به قوه قضائیه می باشد که هر کدام عمدتا به موضوع تخصصی خود می پردازند، جلسات عمومی نهادهای مذکور را پوشش می دهند و میزگردهای تلویزیونی متناسب با فضای کاری خود برگزار کرده و برنامه های آموزشی برای ارتقاء سطح دانش عمومی در زمینه های تخصصی ارائه می نمایند.

د) رسانه های جایگزینAlternative) ):

          رسانه های جایگزین (رسانه هائی که در چهارچوب بنگاه های بزرگ رسانه ای قرار ندارند) طیف وسیع و گسترده ای از رسانه ها را شامل می گردد و جنبش های اجتماعی، نیروهای چپ گرا و ضد امپریالستی در برزیل، با استفاده از چنین رسانه هایی (روزنامه های کوچک، شبکه های تلویزیونی نه چندان گسترده و همچنین سایت های خبری) تلاش می کنند دیدگاههای های خود را تبلیغ نمایند.

ه . اینترنت :  

طبق گزارش منتشره در سال 2016، 139 میلیون نفر از جمعیت 210 میلیونی برزیل به اینترنت دسترسی دارند که جزء کشورهای پرکاربر شبکه های اجتماعی در دنیا می باشد و فیس بوک درصدر این شبکه های اجتماعی قرار دارد. دسترسی به اینترنت در برزیل اصولاً غیر کنترل شده است اما نظام قضایی برزیل در تلاش برای نظام مند کردن محتوی اینترنت، در حال افزایش فعالیت خود است.

و)جایگاه رسانه ها در روابط دو کشور :

به نظر می رسد میزان علاقه رسانه های برزیلی به موضوعات و اخبار مربوط به ایران، تا حدودی تابع روابط سیاسی دو کشور بوده است. در دولتهای لولا داسیلوا و دیلما روسف بدنبال افزایش چشمگیر روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور، رسانه های برزیل به مسائل ایران توجه بیشتری داشته و اخبار مربوط به جمهوری اسلامی ایران را بهتر پوشش می دادند. بنظر می رسد در دوره حاکمیت دولت راستگرای میشل تمر از این توجه کاسته شده است.

          تا حدود دو سال پیش روزنامه فولیا د سان پائولو، بزرگترین روزنامه برزیل، در جمهوری اسلامی ایران بعنوان تنها رسانه آمریکای لاتین دارای  دفتر بود و آقای سامی ادگیرنی خبرنگار این روزنامه فعالیت داشت. آقای سامی پس از تعطیلی دفتر فولیا، مدتی در ونزوئلا بوده و در حال حاضر بعنوان خبرنگار شبکه بلومبرگ در برازیلیا مشغول فعالیت است.

 

 oligopoly

در دوره لولا  داسیلوا، رئیس جمهور اسبق، تلاش هائی برای ایجاد نوعی چهارچوب و ساماندهی به رسانه ها انجام گرفت که با واکنش هائی مواجه شد و به نتیجه نرسید.